A/ Sự ẫm ướt giúp dung hòa nhiệt độ . Sa mạc là nơi rất hiếm mưa (scarce precipitation) và độ ẫm rất thấp , do vậy có sự thay đổi LỚN LAO về nhiệt độ .
Vùng Bắc Mỹ có 4 sa mạc lớn . Hàng năm , các SM này nhận được ít hơn 10 feet nước mưa và thực tế sm mất nhiều nước hơn số nước mà sm nhận được .
Có 3 sm thuộc loại 'sm nóng' vì chúng nhận phần lớn sự ẫm ướt từ mưa . Và Sm Đại Lưu Vực (Great Basin) ở phía bắc nước Mỹ lại là 'sm lạnh' vì nhận sự ẫm ướt ko những từ mưa , mà từ một lượng tuyết đáng kể . Sm này có nhiệt độ trung bình hàng năm THẤP HƠN . Bang Nevada nằm lọt thỏm trong Đại Lưu vực .
Vì không có sự ẫm ướt (moisture) nên phần lớn tia nắng mặt trời đi thẳng tới mặt đất , đun nóng nó tới cực điểm . Rồi vào ban đêm , hầu hết sức nóng này thoát vào không khí , gây cho sm rất lạnh (bitter cold) .
Bài viết dưới đây phần lớn nói về sm nóng .
B 1/ Mổi sinh vật trong sa mạc đều phải thích ứng với sức nóng . Một số động vật tránh mùa nóng bằng thiên di (migrate) hay ngủ . Một số khác tìm bóng mát (seek shade) hay đào hang (burrow) để trốn cái nóng ban ngày . Nhiều loài khác thì hoạt động lúc bình minh (dawn) hay hoàng hôn (dusk) . Một số khác thì chứa nước trong các mô (tissue) cũa cơ thể hay có khả năng lấy độ ẩm cần thiết từ thức ăn mà ko cần uống nước . Một số có thể biến nước tiểu cũa chúng thành các tinh thể (crystal) .
Có một loại chim bồ cầu cánh trắng , sống ở sm Mohave , California và sm Sonoran , Arizona . Tên khoa học là Zenaido Asiatica . Chúng vô tình rải phấn hoa (inadvertently pollinate) cho cây saguaro (sống tới 200 năm ) , khi ăn mật hoa (nectar) cũa cây này . Làm tổ trên cây bụi (mesquite , có thể cao 20 m) . Có thể sống tới 5 NGÀY ko cần nước .
B 2/ Cây cỏ cũng có những cách khác để đối phó .
Xương rồng (cacti) có thân (stem) to để chứa nước , và những gai (spine) (biến cải cũa lá) giống như kim chích giúp giảm sự bay hơi cũa nước .
Vài loại thì trương nở khi có độ ẩm và co lại khi nước bay hơi .
Vài loại nằm ngủ chờ nhiều năm , đến khi đủ độ ẩm thì đâm chồi (sprout) .
Vài loại được bao bởi một lớp sáp (waxy coating) hoặc nhiều lông tơ để ngăn chặn tia sáng mặt trời hay để giử độ ẩm .
Một số chĩ ra lá khi có mưa , trong khi số khác quang hợp (photosynthesize) phần lớn nhờ vỏ cây . Một số khác chĩ nở hoa (bloom) vào ban đêm .
Dịch từ : Desert Critters cũa Millie Miller .
(còn tiếp)
SJ ngày 27.9 lúc 1258 pm .
Cây saguara , có thể sống 200 năm và cây xương rồng mesquite (cao 20 m) , mọc ở các sa mạc Bắc Mỹ . Ảnh thứ 3 là bồ câu cánh trắng , có thể ko uống nước trong 5 ngày . Chúng ta có thể nhịn nước như giống chim này ko ?
No comments:
Post a Comment