Saturday, September 24, 2016


Sinh Nghi Hành : thơ của 

1385425_346712252141330_267839227_n.jpg
Nhà thơ Bùi chí Vinh trong ngày khai mạc triển lãm tranh sơn dầu tại Nhà Triển Lãm Thành Phố.
Courtesy of Bui Chi Vinh's facebook

“Sinh nghi ta viết một bài hành
Vợ nghi chồng, em út nghi anh
Cha nghi con cái, bè nghi bạn
Thủ trưởng thì nghi hết ban ngành
Láng giềng dòm ngó nghi hàng xóm
Ngoài đường nghi phố chứa lưu manh
Ngay ta khi viết bài in báo
Cũng nghi mình kiếm chác công danh
Trời ơi, mọi chuyện sinh nghi thiệt
Chén kiểu thường nghi kỵ chén sành
Thời buổi công hầu như chén cứt
Thiếu chó, mèo ăn cũng rất nhanh
Mèo ăn cho chó leo bàn độc
Vừa sủa vừa nhai riết cũng rành
Trẻ con khát sữa ai cho bú
Vú mẹ gầy, sâu rúc nồi canh
Quang Trung bỏ núi Tây Sơn xuống
Hoảng hốt vì gương vỡ chẳng lành
Nguyễn Du chỉ một đêm dạo phố
Đoạn Trường ngồi viết lại Tân Thanh
Thuý Kiều phát triển nhiều như thế
Thảo nào đất nước hóa lầu xanh
Nhà tù phát triển nhiều như thế

Tình cảnh đất nước của mình hiện nay cũng như thế, Bắc – Nam sau ngày 30 tháng tư đã được thống nhất nhưng thật ra là sự thống nhất giả hiệu. - Nhà thơ Bùi Chí Vinh
Kẻ sĩ làm sao dám học hành
Ta làm thơ mà lòng đứt ruột
Suốt đời bao tử chạy loanh quanh
Lãnh tụ nói: đói quên nghi kỵ
Ơn ấy ngàn năm sáng sử xanh!”


Đây là bài thơ có tên “Sinh nghi hành” của nhà thơ Bùi Chí Vinh do Hoàng Việt đọc.

Bài thơ như một clip video ngắn tô đậm những nhân vật của cuộc sống mà tất cả đang láo liên giữ lấy phần tốt nhất của xã hội cho mình. Bài thơ dựng lại cái hồn vía bên trong con người, dù ăn mặc sang trọng hay rách rưới, dù công nhân hay cán bộ họ len lén nhìn nhau mà sợ bị người kia hãm hại mình trong lúc sơ ý hay lơ đễnh.

Bài thơ ngắn và vẫn ngôn ngữ đầy chất giang hồ của Bùi Chí Vinh làm cho người đọc, người nghe có cảm tưởng anh đang cầm chiếc máy quay phim chỉa thẳng vào mình để rồi sau đó lại thở ra vui mừng vì không phải mình trong ấy.

Mặc Lâm:Chào nhà thơ Bùi Chí Vinh, rất vui được tiếp chuyện với anh ngày hôm nay trong chương trình Văn hóa nghệ thuật của đài Á châu tự do.

Thưa anh, chúng tôi vừa nhận được một bài thơ của anh nhưng không biết anh sáng tác vào dịp nào? Bài thơ có tên là “Sinh nghi hành”, cái tựa thôi đã gây một ấn tượng rất lớn, chữ “hành” tuy cũ nhưng khi nằm cạnh “sinh nghi” thì nó thành mới, nó có vẻ gì đó làm cho người ta tò mò. Anh có thể cho biết là bài thơ làm hồi nào? Từ xưa hay chỉ mới đây?

Nhà thơ Bùi Chí Vinh: Bài này viết từ thập niên 80, thời kỳ rong ruổi giang hồ, thời không có công ăn việc làm, sống bằng nghề đạp xích lô, bán ve chai, làm công nhân xưởng nguyên liệu, làm ở xưởng đồ chơi, làm tất cả nghề để mưu sinh, kiếm sống. Tôi được tiếp xúc lại với tất cả những nhân vật trước khi tôi đi bộ đội, tức là thời kỳ tôi còn làm báo. Từ các tổng biên tập cho đến bí thư Thành ủy cho đến phó Chủ tịch thành phố, Chủ tịch thành phố, Ủy viên Trung ương Đảng… tức là người ta chỉ bằng mặt nhưng không bằng lòng, người ta sống không tin tưởng lẫn nhau, và bài thơ “Sinh nghi hành” xuất hiện vào lúc đó.
Đất nước tang thương

Mặc Lâm: Nhưng tại sao bao nhiêu chục năm qua rồi mà bài thơ theo tôi nhận xét thì như là anh mới vừa nói chuyện ngày hôm qua vậy? Vì trong này có một câu nói về Kiều, anh nói là:

“Thúy Kiều phát triển nhiều như thế

Thảo nào đất nước hóa lầu xanh.”

Ngay câu này đã làm cho người ta liên tưởng rằng, chuyện này vừa mới xảy ra ngày hôm qua giữa một người tên Nga và một người tên Mỹ đang ồn ào dư luận, đây có phải là một sự trùng hợp hay không? Hay xã hội vẫn tiếp tục lặp lại những gì mà nó vốn có từ xưa tới nay không thay đổi thưa anh?

Nhà thơ Bùi Chí Vinh: Một bài thơ lớn bao giờ nó cũng mang tính chất tiên tri. Bài thơ này lúc làm không có bút mực nào ghi lại, chỉ đọc trên bàn nhậu anh em giang hồ thôi, sau đó anh em họ truyền khẩu gần như cả nước và nước ngoài. Những anh em đi ra nước ngoài cũng mang theo bài thơ đó.

Một bài thơ đậm dấu ấn trong lòng người đọc, nó tồn tại mãi bởi vì nó có tính cách dự báo, tiên tri trước những gì sẽ xảy ra. Anh có thể thấy nó trùng hợp với những gì xảy ra gần đây, nóng bỏng. Một đất nước tráo trở như thế, người phụ nữ, người đàn ông, tất cả cư xử nhau một cách nhỏ mọn, đề phòng lẫn nhau, thậm chí chụp giựt, trục lợi lẫn nhau, những cái đó luôn luôn lặp lại, cái vòng quay lịch sử luôn luôn lặp lại, đất nước này như một cô gái điếm phải bán thân nuôi mình… đều làm những công việc như thế.

Người bán và người nhận đều tính giá của món hàng, đất nước giả dối “sinh nghi hành” vậy đó. Đặc biệt tập trung vào vấn đề tình ái, vấn đề này phát triển nhiều như thế… Tạo ra cảnh tang thương cho đất nước mình.
12977039_845043585641525_1738917678368504528_o.jpg
Một bài thơ của nhà thơ Bùi Chí vinh được dịch sang ngoại ngữ khác.
Mặc Lâm: Đó là nói về số phận của những người đàn bà. Về kẻ sĩ trong xã hội, anh là một trong những người đã viết cho những tờ báo lớn và cũng là người làm thơ nữa, thì cũng có thể nói là một kẻ sĩ, nhưng anh lại viết, “kẻ sĩ làm sao dám học hành”, phải nói đây là một câu than đứt ruột vì “nhà tù phát triển nhiều như thế” thì làm sao xã hội này có thể phát triển được? Cái nhìn của anh về vấn đề kẻ sĩ, về đàn bà, về nhà tù, về Thúy Kiều, về Quang Trung . . .  chúng tôi thấy có vẻ lấy lịch sử để soi rọi và đối chiếu với xã hội hiện nay. Anh có thể nói thêm về cái nhìn của anh về xã hội thật, xã hội chung quanh anh đang xảy ra, nó như thế nào dưới mắt nhìn của anh, thưa anh?

Nhà thơ Bùi Chí Vinh: Người ta nói “Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách”, mình là một con người không phải thất phu mà mình là kẻ sĩ thì mình cần phải vượt qua tất cả để nói những gì mình đã thấy, những gì mình dự báo được. Thật ra cái việc đất nước mình đang lặp lại cuộc chiến tranh. Đặc biệt là chiến tranh nam kỳ, chiến tranh bắc nam, Quang Trung bỏ Tây Sơn, tức là sau khi thống nhất đất nước, ngay cả gia đình Tây Sơn cũng phải chia ra làm đôi, một bên là Thái Đức đế Nguyễn Nhạc, một bên là Nguyễn Huệ gần như từng đấu với nhau, thành ra có cảnh “nồi da xáo thịt”.

Tình cảnh đất nước của mình hiện nay cũng như thế, Bắc – Nam sau ngày 30 tháng tư đã được thống nhất nhưng thật ra là sự thống nhất giả hiệu, trên thực chất nó là hình ảnh một con đỉa, cắt đỉa ra rồi thả lại vào ao nhưng đỉa không bơi được, hai cái đầu trôi theo hai hướng khác nhau. Đất nước mình hiện nay đang là như vậy, đất nước tôi như hình con đỉa dính liền bằng lưỡi dao, lưỡi dao ở đây là sông Bến Hải nên khi thiên hạ đã được nối lại thì đất nước vẫn hai đầu, cõi đất nước ký sinh theo hai kiểu khác nhau, nước thì bám theo Mỹ, nước đi theo Nga, Tàu, thành ra đất nước mình nó luôn như vậy, nó giống như:

“Quang Trung bỏ núi Tây Sơn xuống
Hoảng hốt vì gương vỡ chẳng lành.”

Ngay sau năm 1975 tôi đã thấy được điều đó, phải nói lên điều đó. Còn trước khi thống nhất chúng ta thường hay nói câu “nhà tù nhiều hơn trường học”, nhưng bây giờ sau khi thống nhất, chẳng những nhà tù không bớt đi chút nào, thậm chí còn nhiều hơn nữa. Nhà tù để nhốt những người vượt biên, để nhốt những người tranh đấu, nhốt dân oan, nhốt những tệ nạn xã hội.

Tôi ở quân lao rồi, sau khi ở quân lao xong tôi bị đưa ra tòa quân sự. Chỗ ở của tôi bề ngang là 1 viên gạch bông, bề dài là 5 viên gạch bông, vì tôi chống đối cấp chỉ huy trong quân đội nên người ta chuyển từ quân lao này sang quân lao khác, mà anh biết một viên gạch bông có hai tấc, chật chội ở nhà tù đến mức độ khiến người ta chán ghét. Ở tù nóng nực phải cởi trần truồng ra để nằm, rồi lây bệnh truyền nhiễm, đó là nhà tù chỉ có ở Việt Nam.

Tôi từng là một thành viên trong nhà tù quân lao, nhà tù nhiều hơn trường học gấp đôi gấp ba lần nên đất nước chúng ta tang thương như thế.

Thoát Trung?

Mặc Lâm: Thưa anh, cái từ “sinh nghi” của anh thì âm hưởng rất rộng có thể từ mắt nhìn, từ nghi ngờ từ tư duy cũng có thể sinh nghi được.  Xã hội hiện nay có những hiện tượng không sinh nghi nữa mà nó hiển hiện tại Việt Nam đó là thực phẩm bẩn. Khi ăn uống bất cứ cái gì người ta cũng lo sợ bởi người bán chuốc độc cho nhau bằng những phương pháp làm lợi một cách vô lương tâm, rồi bây giờ lại xảy ra vụ cá nữa, những câu chuyện như vậy không còn sinh nghi nữa nhưng để miêu tả sự việc đó anh có nghĩ rằng sẽ đánh động xã hội bằng một bài thơ khác nữa hay không?

Nhà thơ Bùi Chí Vinh: Tôi có viết điều anh vừa nói rất nhiều, chẳng hạn như bài thơ “Chúng tôi không bầu cho một thể chế xa dân”. Bài thứ hai là “Bài thơ của một xác người bó chiếu chở sau xe gắn máy” mới đây nhất.

Tất cả những nguồn gốc đều do Trung Quốc mà ra hết. Hễ còn dính líu Trung Quốc là còn đầu độc, còn mua đi bán lại còn hóa chất đổ về. Trước giải phóng làm gì có thực phẩm độc như thế, ẩm thực rất đàng hoàng con người ta ra chợ lựa bó rau con cá không cần dè dặt nhưng sau giải phóng thì thực phẩm bẩn đổ về, tất cả hóa chất đổ về mua đi bán lại những thứ xấu xa bỉ ổi toàn từ Trung Quốc và thậm chí như anh vừa nói cá ăn không được cũng bắt nguồn từ Trung Quốc. Bởi Formosa tuy là của Đài Loan nhưng công nhân ở đó 70 - 80% người Trung Quốc thậm chí cổ phần người Trung Quốc cũng chiếm cũng lớn. Tất cả những gì xấu xa đầu độc dân tộc mình đều do người Trung Quốc gây ra vì vậy phải thoát ra hoàn toàn từ sự lệ thuộc với Trung Quốc, nô lệ Trung Quốc thì mới thoát ra được sự xấu xa hiện nay.

Tất cả những gì xấu xa đầu độc dân tộc mình đều do người Trung Quốc gây ra vì vậy phải thoát ra hoàn toàn từ sự lệ thuộc với Trung Quốc, nô lệ Trung Quốc thì mới thoát ra được sự xấu xa hiện nay. - Nhà thơ Bùi Chí Vinh
Mặc Lâm: Xin cám ơn nhà thơ Bùi Chí Vinh. Sau đây là bài thơ có tên “Bài thơ về xác người bó chiếu chở trên xe gắn máy” qua giọng đọc Hoàng Việt:

“Đất nước nghèo mạt hạng
Anh bó xác em vào manh chiếu cột sau xe
Bọn quý tộc đỏ tiền muôn bạc vạn
Mở mắt mà coi chân người chết xanh lè

Mở mắt mà coi dân chúng chửi thề
Có đánh bắt xa bờ, cá cũng không ăn được
Vua quan hàng ngày tẩm bổ nhân sâm
Trong khi con nít ốm đau không có thuốc

Đất nước biến thành chư hầu Trung Quốc
Lũ Mạc Đăng Dung quỳ mọp trước thiên triều
Đám Lê Chiêu Thống xem dân như thù địch
Gò Đống Đa đồng nhân dân tệ phủ xanh rêu

Đất nước nghèo bởi một bầy sâu
Gặm tất cả tài nguyên đem dâng giặc
Thân xác Việt Nam mà hồn vía tận nước Tàu
Có biến cố là quay đầu phương Bắc

Đất nước quá nghèo nên anh bó xác
Chở em đi lủng lẳng khóc cuộc đời
Bọn quý tộc đỏ quá giàu nên không dư nước mắt
Chúng dại gì cho nước bốc thành hơi…”

Hy vọng cuộc trao đổi của chúng tôi với nhà thơ Bùi Chí Vinh sẽ giúp quý vị hiểu hơn hiện trạng xã hội hiện nay từ góc nhìn của một nhà thơ. Mỗi câu thơ của anh là một tấm ảnh sống động thể hiện đúng bản chất nhân vật mà máy móc dù hiện đại cách nào cũng không lột tả được cái thần của nó.

Thơ Bùi Chí Vinh đã biểu đạt hữu hiệu và nhạy bén với sinh hoạt xã hội mà con người trong đó đang tranh đấu để sống còn. Thơ anh giống như phát súng khởi đầu cho một cuộc đua mà chỉ có nhà thơ chạy việt dã với chính mình trên cung đường đầy sạn sỏi. Khán giả vừa là nạn nhân vừa là người bàng quan đứng bên lề đường vỗ tay một cách hồn nhiên và ra về sống cuộc sống như ngày hôm qua đã từng.
Mặc Lâm
(RFA)
Nguồn : http://www.rfa.org/vietnamese/programs/LiteratureAndArts/bui-chi-vinhs-poem-ml-09242016084154.html
GIÚP NGƯỜI KHÁC LÀ GIÚP MÌNH . 
1/ Sở dỉ tôi hay đăng các bài như vầy để khuyến khích một số bạn trẻ tuổi hơn tôi hảy XÔNG XÁO , NĂNG ĐỘNG , ĐỪNG SỢ HÃI , HẢY CHUI RA KHỎI VỎ ỐC , NẾU CÓ , CỦA CÔ LẬP ĐỂ DẤN THÂN . Vì họ về tới nhà là dán mắt vào máy tính hay TV , không giao tiếp với láng giềng , gần như có ít bạn bè . 
Có người trong bọn họ không dám xài FB vì nghĩ rằng nếu bày tỏ quan điểm về chính trị VN sẽ bị "CA đánh dấu , khi vào nước sẽ bị chúng cho xe đụng để giết mình * (sic) " . . . kẻ thì sợ "CA ko cho vào VN dù con cháu họ đã qua Mỹ hết " .
Tôi rất TỘI NGHIỆP cho họ vì họ đã có những SỢ HÃI VÔ LÝ (phobia) . 
2/ Ngay từ nhỏ , tôi đã coi trọng sự CÔNG BẰNG , rất ghét những kẻ lấy mạnh hiếp yếu (big brother) . . . do vậy khi thấy quyền con người ở VN không được tôn trọng , tham nhũng và lạm quyền tràn lan , tôi đã dùng FB để bày tỏ quan điểm của mình ; vì tôi nghĩ rằng , nếu mình ko tranh đấu , một ngày nào đó , cháu trai mình có thể sẽ chết tại đồn CA , cháu gái mình có thể sẽ bị lừa gạt bán cho các động mãi dâm ở Nga , TQ hay các nước khác - mà tú bà có sự đở đầu của tòa ĐSVN tại địa phương (đã đăng trên đài RFA , v.v...) .
3/ Nếu tôi cứ ru rú trong phòng , ko tiếp xúc với láng giềng , làm sao tôi biết cách dùng iPhone , iPad , các loại smartphone (ĐTTM) hay tablet chạy HĐH Windows 8 hay 10 . (Tôi chỉ xài phone và tablet chạy Android) . Từ chỗ ko biết , nay tôi biết cách thay Sim hay SD card (thẻ nhớ từ 8-32 GB) : đôi khi , do tay yếu ,tôi chỉ dẫn người khác mở nắp điện thoại ; còn Sim hay SD card thì tôi làm vì đòi hỏi sự chính xác ; mỗi điện thoại mỗi khác , nếu ko khéo , Sim hay SD card sẽ hư .
Do vậy , tôi mới nói , Giúp Người Khác Tức Là Giúp Mình
* Họ làm như họ là Đại Lai Lạt Ma : dù ngài là kẻ thù ko đội trời chung của Trung Cộng nhưng TC không ám sát ngài vì sợ rắc rối về ngoại giao hay mất uy tín trên thế giới. Tại Mỹ , tình báo của TC rất nhiều , chúng có thể thuê ng giết ngài rất dễ dàng nhưng chúng ko dám làm . 
Nói thêm : bánh xèo này , tôi ăn 1/2 , (bằng cách lấy kéo cắt nát) , còn 1/2 cho láng giềng khác . Ng ta tặng , mình ko nhận thì cũng kỳ .
TỆ NẠN CHỒNG CHÚA VỢ TÔI của VN hay VK GẠT GẪM GÁI VN , tiếp theo . 
- Kiến thức là sức mạnh
Một ông bạn khác mới đây kể lại , cháu gái ông lấy vk Mỹ . Anh này xúi cô vợ bán nhà 3 phòng ở VN để anh có tiền mua xe 26 ngàn đô tại Mỹ .
Tôi nói , anh nên nói cho cháu gái biết :
1/ Ở Mỹ , phần lớn người ta mua xe (hay nhà) đều trả góp nghĩa là trả hàng tháng (monthly payment) ; chứ ko trả một lần như vn ; nếu anh vk này cần xe (vì anh ko có xe) thì anh nên trả góp bằng tiền của mình , chứ ko bằng tiền bán nhà của vợ  .
Theo tôi biết , dealer có thể bán xe cho bạn dù bạn ko có bằng lái (trả tiền 1 lần) . Nhưng khi đăng ký ở Nha Lộ Vận/DMV (Sở GTVT) thì đòi hỏi phải có bảo hiểm và hảng BH chỉ cấp cho bạn khi bạn có BL . Do vậy , nếu cô cháu này mua xe hơi thì chỉ có ông chồng đứng tên đăng ký và chủ quyền (Title) xe . Nếu cô có bằng trước khi mua xe thì 2 ng sẽ là đồng sở hửu xe , nghĩa là chỉ có 2 ng mới bán xe đc . 
2/ Hơn nữa , cháu anh không nên bán nhà tại vn vì nếu bán sẽ bị anh vk này dụ dỗ lấy hết với lý do 'lấy tiền mua xe' hay 'trả tiền thuê nhà tại Mỹ ' , v.v...vì (anh này có nhà tại Mỹ nhưng lại cho thuê , nên anh chỉ ở nhà con/cháu trong 1 -2 tuần rồi qua nhà đứa khác , giống như kẻ lang thang .- Theo cháu gái ông bạn kể lại) .
3/ Nếu kể những đau khổ hay thảm cảnh do VK Mỹ gây ra cho vợ (hay chồng VN) thì ba ngày cũng ko hết .
Nhiều cô gái VN đã trả 1 giá quá đắt để tới Mỹ . Tại sao phải làm như vậy : ở VN họ thuộc gđ khá giả , trẻ đẹp , v.v... mà qua Mỹ lại bị giam lỏng như tôi đã viết trong các bài mới đây .
4/ Ở Mỹ , thuê một ng giúp việc tại nhà 1 tháng phải trả khoảng 1.300 đô tiền mặt. Mỗi tuần chủ cho họ nghỉ 2 ngày cuối tuần để thăm bà con . Các bà maid (giúp việc) này lo nấu ăn , quét dọn , giặt giủ , v.v... (toàn bằng máy) .
Phụ nữ Việt bị bạo hành (chồng chúa vợ tôi) tại Mỹ hay nô lệ tình dục thế kỷ 21 .
- Phần lớn phụ nữ trẻ VN ngày nay không để điều này tiếp tục xảy ra ... Đàn ông vn ko bao giờ thay đổi ... (Phụ nữ) chúng ta nên hành động) . -- (Đây là ý kiến của cô Phúc Không) . 
Hôm qua 1 anh bạn cho biết , cháu gái anh , dân công giáo Hố Nai , trẻ đẹp khoảng 25-26 t , lấy 1 vk Mỹ khoảng 50 t . Ông này có một xưởng may tại nhà .
Qua Mỹ , cô ko được học lái xe , ko được học tiếng Anh , ko được gọi phone về cha mẹ ở vn , ko cho về vn thăm cha mẹ , v.v... Có vài lần , lợi dụng chồng đi vắng vài giờ , cô đi bộ đến nhà láng giềng vn để nhờ họ mua thẻ điện thoại để gọi về vn . Nghĩa là cô bị kềm kệp và theo dỏi liên tục . 
CP Mỹ cũng biết tình trạng này nên đã lập các Trung tâm Bảo vệ Phụ nữ bị Bạo hành hay Đường Dây Nóng (hotline) tại khắp nơi trên nước Mỹ . Bởi vì , ko chỉ đàn ông VN mà đàn ông của 1 số dân tộc khác cũng đối xử với vợ như vậy . (Những đàn ông ích kỷ này nghĩ rằng nếu để vợ tiếp xúc với xã hội sẽ bỏ họ , v.v...)
Ở các TT này , giống như 1 chung cư (apartment building) , phụ nữ bị bạo hành sẽ đc nuôi ăn ở miễn phí , học nghề , tạo lại cuộc đời mới .
Cũng nên nhắc lại , theo luật , không cần đánh đập vợ hay chồng , chỉ chửi bới , đe dọa , nghe lén phone hay thư từ của vợ , v.v... đều là BẠO HÀNH (abuse) , là PHẠM PHÁP (illegal) .
LÃNH ĐẠO CÓ TẦM NHÌN XA THÌ DÂN NHỜ . 

- Thà làm tớ người khôn hơn làm thày thằng dạy - Châm ngôn VN. 
Nghĩ tới những trận lụt mà các tp Sài Gòn, Hà Nội và Hải Phòng đã bị chỉ sau khi mưa vài giờ, tôi thấy câu nói trên ngày càng đúng đắn. 





Ảnh: sân bay TSN bị ngập lụt. Nên nhớ người Pháp đã xây sân bay ở đây vì thế đất cao so với chung quanh. Nhưng do xây sân golf trên vùng đất trũng kế sân bay, xem hình dưới, nên nước ko có chỗ rút, gây ngập lụt.  

Quân đội dùng đất trũng kế bên sân bay làm 
sân golf nên sân bay bị ngập . 
Vì nếu HCM và bọn đàn em của ông có được sự khôn ngoan, có tầm nhìn xa như các hoàng đế Pháp* (Napoléon đệ tam, v.v...) thì các tp này đâu có ngập lụt thường xuyên như giờ.
Cách đây hơn 150 năm, các KS Pháp, dưới lãnh đạo của hoàng đế này đã làm mới toàn bộ hệ thống cống rãnh tại Paris, dài trên 1.000 km mà tác dụng còn hữu ích tới bây giờ.
Họ đã hãnh diện với ht cống rãnh này đến độ lập viện bảo tàng
* Thời Sài gòn còn là thuộc địa Pháp, người Pháp đã không đô thị hóa hay bê-tông hóa các vùng trũng thấp như Nhà Bè, Thủ Thiêm hay quận 7. Họ chỉ phát triển TP về phía tây và đông bắc bắc trong đó có sân bay TSN. Thời VNCH cũng áp dụng như vậy khi xây làng ĐH Thủ Đức và Khu Kỹ Nghệ Sài Gòn - Biên Hòa. Khi Mỹ đỗ quân vào, họ xây căn cứ Long Bình. Chỉ có người CS mới coi thường quy luật đó.
Paris sạch đẹp như ngày nay là nhờ hoàng đế Napoléon đệ tam. 
Một hệ thống cống rãnh lạ lùng giúp Paris sạch đẹp, được xây dựng từ 1852-1869, nghĩa là cách đây trên 150 năm. 
Hình 1 - 2: ngăn ko cho rác rưởi (debris) làm nghẹt ống cống.
Hình 3- 4: Kế bên lỗ cống thoát nước thì lại có hệ thống phun nước, lấy từ sông, để rửa đường. Nước thải lại chạy vào ống cống để xuống các đường hầm thoát nước cao 2.3 m và rộng 1.3 m nằm ngay dưới vỉa hè. Kế đó là đường hầm lớn hơn cao 4.4 m và rộng 5.6 m. 
Hình như chỉ Paris mới có hệ thống rửa đường như vậy?
Vào đây để xem bảo tàng về cống rảnh Paris : https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g187147-d189688-Reviews-Musee_des_Egouts_de_Paris-Paris_Ile_de_France.html
https://www.facebook.com/onthisday/?source=bookmark
https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=http%3A%2F%2Fwww.dailymotion.com%2Fvideo%2Fxu27os


H.1-2: ngăn ko cho rác rưởi (debris) làm nghẹt ống cống.


H.3-4: Kế bên lỗ cống thoát nước thì lại có hệ thống phun nước, lấy từ sông, để rửa đường.