Tiền đã lưu thông trong hệ thống ngân hàng Mỹ như thế nào ?
. . . 
Mỗi ngày làm việc trong tuần , lúc 11:15 sáng , ngân hàng dự trữ liên bang (Federal Reserve Bank , gọi tắt là Fed) của New York - nhận chỉ thị từ tổng hành dinh của Fed đặt tại Washington , D.C. - để mua các chứng khoán/CK (securities) của CP từ các ngân hàng (NH) và công ty môi giới (brokerage house) lớn ; và bán một số - thường là tín phiếu kho bạc (treasury bill) Mỹ , có giá trị/hiệu lực như trái phiếu/giấy ghi nợ (promissory note) của CP .
Ví dụ hôm nay Fed mua 100 triệu đô tín phiếu kho bạc từ các công ty lớn về môi giới , (các cty này) dự trữ rất nhiều để trao đổi với công chúng . Khi Fed trả tiền cho các công ty môi giới này , 100 triệu đô sẽ được thêm vào nguồn tiền của quốc gia , bởi số tiền này sẽ được ghi (will be credited) vào các NH của họ - giờ đây tiền ký gửi có nhiều hơn .
Nhưng Fed đã lấy 100 triệu từ đâu ?
"Chúng tôi đã tạo ra nó," một viên chức Fed nói . Có nghĩa là , mỗi lần NH trung ương viết một check , nó đã tạo ra tiền . "Dù trước đó tiền này KHÔNG tồn tại " ông nói .
Có hạn chế gì ko ?
"Không hạn chế . Chỉ dựa vào phán đoán đúng và lương tâm của nhân viên có trách nhiệm của Fed."
Và họ có thẩm quyền này từ đâu ?
"Được ủy thác (delegate) cho họ theo Federal Reserve Act năm 1913 , dựa trên Khoản I , điều 8 của Hiến pháp . "Quốc hội có quyền . . . in tiền , điều chỉnh giá trị của nó . . . "
Giờ đây hảy xem đồng tiền này của Fed đã giúp cho hệ thống NH thương mại của chúng ta tạo thêm nhiều tiền hơn .
Fed yêu cầu các NH phải trích/để riêng (put aside) 1 phần tiền ký gửi (deposit) của khách hàng làm dự trữ (reserve) . VD tỉ lệ là 10/100 - như vậy mỗi 1.000 đô ký gửi , NH phải giử lại 100 đô để làm dự trử nhưng có thể cho vay phần lại , nghĩa là 900 đô .
Trong sổ sách của NH , 900 đô này được xếp vào tài sản (asset) , hưởng lời cho tới khi trả hết (pay off) . Khách hàng vay 900 đô , ví dụ để mua 1 xe cũ với giá 900 đô . Người bán xe ký gửi check 900 đô vào NH của ông ta , lúc đó (NH) có thêm 900 đô dự trữ (additional $900 in reserve) và có thể cho vay 90/100 của số tiền đó - 810 đô . Và tiếp tục như vậy đến khi 1.000 đô ban đầu bỏ vào (original $1.000 put into) một NH nào đó có thể cho phép hàng chục NH cho vay tổng cộng 9.000 đô.
. . .
(Dịch từ trang 83-84 của Nat Geo Jan 1993) .
NHẬN XÉT : Tôi không rỏ hệ thống NH của VN ngày nay hoạt động thế nào nhưng điều tôi biết chắc rằng : dân ko tin tưởng vào NH - trong khi người dân miền Nam đã tin tưởng vào hệ thồng NH của chế độ cũ , đã hoạt động bình thường cho tới khi Dương văn Minh tuyên bố đầu hàng . Hơn nữa , số giám đốc NH bây giờ đi tù , nhiều "như quân Nguyên" đến nỗi không ai nhớ tên họ .
San Jose ngày 13/1/16 lúc 1:54 PM .