TỪ ĐỀN BÙ THIỆT HẠI CỦA DÂN BẢN ĐỊA MỸ ĐẾN TÍNH TỰ LẬP CỦA TRẺ CON MỸ
1/Như bạn đã biết: tổ tiên người Mỹ, có thời gần như tận diệt dân bản địa Mỹ (Native-Americans) . . . đưa những người sống sót vào các khu tập trung (reservation) ở nơi hẻo lánh . . .
Từ nhiều thập kỷ, để đền bù những thiệt hại - mà người bản địa đã gánh chịu, cũng như để sửa sai, chuộc lại tội lỗi của tổ tiên mình, CP Mỹ đã có những chính sách ƯU ĐÃI dân bản địa trong các lãnh vực như y tế, giáo dục, xã hội, v.v...
Ở mọi thành phố, đều có 1 Phòng lo cho người bản địa, ở đó họ được cung cấp nhiều dịch vụ và phúc lợi HƠN CẢ các dân tộc khác. Trong khi các dân tộc khác ko có 1 phòng như vậy.
Các sắc dân khác đều biết điều đó nhưng ko ai phàn nàn vì mọi người đều biết họ chỉ là người nhập cư (immigrant) - kể cả Mỹ trắng, con cháu của những người Âu châu đầu tiên đến nước Mỹ, còn chủ nhân thật sự của đất nước này chính là dân bản địa.
Các sòng bạc lớn (không tính Las Vegas) với cả ngàn máy kéo (slot machine), đều được lập tại lãnh địa của dân bản địa bên ngoài các đô thị. Lợi nhuận được chia theo tỉ lệ thỏa thuận giữa bộ lạc (làm chủ vùng đất đó) và nhà đầu tư. Phần bộ lạc hưởng được chia cho các người dân trong bộ lạc. Theo thống kê , mỗi dân bản địa tại Mỹ được chia khoảng trên dưới 100.000 đô /năm (sic)!
Đây là tiền lời từ sòng bạc, không ăn nhập đến lợi tức do công việc của cá nhân đó tạo ra. Do vậy, nếu có đi làm thì có 2 lợi tức.
Người da trắng hay các sắc dân khác có thể bị homeless, v.v... nhưng người bản địa thì ko bao giờ vì họ có Phòng phụ trách lo cho họ + tiền lời sòng bạc. Tóm lại, vì được xem như chủ nhân của đất nước (master of the nation), nên dân bản địa được nhiều dịch vụ, phúc lợi hơn sắc dân còn lại nhưng về trách nhiệm/nghĩa vụ thì họ cũng như người Mỹ khác .
2/ CP Mỹ quan niệm chuyện cờ bạc là tự do của con người, CP ko cấm, chỉ quản lý mà thôi. Còn ai mê đánh bạc đến nổi treo cổ hay đi cướp nhà băng là do họ quyết định. CP ko dạy ai phải làm điều này, ko làm điều kia; điều đó do chúng ta lựa chọn và quyết định.
CP MỸ KHÔNG SUY NGHĨ VÀ QUYẾT ĐỊNH GIÙM CHO NGƯỜI DÂN 
(Nếu họ có quyết định thế cho dân là do dân ỦY NHIỆM (mandate) qua bầu cử phổ thông, trực tiếp và kín).
Ví dụ : ở TP tôi ở có nhiều quán nhậu mà tiếp viên mặc áo lưới, nghĩa là thấy hết. Họ hoạt động hợp pháp, có bảng hiệu và đóng thuế đầy đủ. Ai thích thì vào chứ các tôn giáo ko thể yêu cầu CP cấm vì vi phạm niềm tin tôn giáo. Đó là quyền tự do của cá nhân.
3/ Từ lâu, tôi đã quan sát cách dạy con của người Mỹ. Ngay từ lúc con còn nhỏ, họ chỉ tư vấn cho trẻ con chứ ko làm thay chúng. Ví dụ: nhà trường đã dạy HS biết cách xử dụng hay quản lý đồng tiền. Khi nghĩ rằng chúng đã đủ trí khôn, cha mẹ cho tiền, còn tiêu xài như thế nào là tự chúng: chúng đi siêu thị với cha mẹ, tự tay chọn hàng, tự tay trả tiền, ko để cho cha mẹ trả (dù đó là tiền cha mẹ cho). Bởi vậy, có những đứa khoảng 10 tuổi đã dùng internet để lập FUND để cứu trợ bão lụt hay làm những gì mà chúng nghĩ có lợi cho cộng đồng, theo suy nghĩ thông thường (common sense) của chúng; cha mẹ ko can thiệp vào việc làm của chúng. Các bạn ở VN sẽ lạ lẫm khi biết như vậy!
Tóm lại, ngay từ nhỏ, chúng đã học TỰ LẬP, không chịu để người lớn quyết định thay chúng; chúng cũng biết những quyền lợi và trách nhiệm của chúng đối với xã hội.
Theo 1 bài báo đăng trên 1 website lề phải ở VN, ngay từ mẫu giáo, trẻ con Mỹ đã học về Nhà nước Pháp quyền, cách phát biểu suy nghĩ của mình, lắng nghe ý kiến khác biệt, tôn trọng sự công bằng , giải quyết mọi tranh chấp bằng lời nói, lý lẽ, không dùng sức mạnh, v.v...
Ở một XH như vậy, làm sao mà tham nhũng và lạm quyền có thể phát triển đại trà, công khai và ngày càng tệ hại hơn (như VN hiện nay). Tôi ko nói ở Mỹ hay các nhà nước pháp quyền khác ko có tham nhũng hay lạm quyền, nhưng mức độ thấp và kín đáo. TT Hollande chỉ mới lén lút thăm bồ mà báo chí làm ầm . . . Nhà của bồ nhí - ko do ông sắm, cô ta có lợi tức do đóng phim . . .ko như các bà lớn VN chạy áp phe hay mua quan bán tước mạnh bạo ... được đăng trên hoangtrunghaihuelua.blogspot.com - mà người viết là đồng nghiệp hay từng làm ở cơ quan của người bị tố cáo.