ĐIỆN TÍN TỪ TĐS MỸ TẠI VN GỬI BỘ NGOẠI GIAO

Saigon, 20/9, 1961, 7 pm,

Điện tín (ĐT) số 385. Task Force VN. Điện tín (ĐT) riêng lẻ ko mật số 384 về thông báo của CP VNCH ngày 1/18/19 về VC tấn công Phước Thành. Bên cạnh thông tin phụ được thông báo qua kênh của Phái bộ Cố vấn và Yểm trợ Quân sự Mỹ tại VN, gọi tắt là MAAG, bộ trưởng QP Nguyễn đình Thuần nói với tôi ngày 19/9 rằng ước lượng ba TĐ của VC đã tham dự trận đánh. Lúc đầu ông nói thương vong của quân CP khoảng 20, nhưng thông tin sau đó cho thấy cao hơn đáng kể. 

Trái ngược với cảm tưởng trong thông báo chính thức, VC đã thành công khi chiếm giữ tỉnh lỵ Phước Thành và giữ trong vài giờ, trong lúc đó có tin họ đã dàn dựng "tòa án nhân dân" và hành quyết tỉnh trưởng và phụ tá tỉnh trưởng ở ngôi chợ. Khi quân CP truy kích, VC đã đoạn chiến.

Phước Thành (PT) là tỉnh lỵ đầu tiên tạm thời bị chiếm bởi VC. Chúng đã định chiếm Bến Tre, tỉnh lỵ của Kiến Hòa vào tháng Tư 1961 nhưng đã bị quân CP làm thất bại. Tuy nhiên, tỉnh trưởng của Phước Thành, theo TT Diệm là 1 trong những người giỏi nhất, đã bị giết trong 18 tháng vừa qua, sau tỉnh trưởng của Vĩnh Long năm 1960.

Phước Thành, mà tôi vừa viếng thăm với TT, là 1 tỉnh mới. Tỉnh lỵ là 1 thị trấn (town) nhỏ ở rìa của Chiến khu D rừng núi rậm rạp (từ lâu là 1 căn cứ VC). Quân số ở đây gồm nhân viên tòa hành chánh tỉnh và vài đv của quân CP. Cuộc tấn công giống như khuôn mẩu của trận đánh mới đây ở Bắc Kontum, và rừng rậm quanh PT đã cung cấp cho VC một nơi trú ẩn tốt để tấn công, dù hai đ.đ. BĐQ ở khu vực vào lúc đó.

Biến cố gần đây nhứt này, ý nói Phước Thành, một thành công đáng kể của VC, thì rất đáng tiếc, nhưng nên so sánh những thành công gần đây của QLVNCH. Điều đó chứng tỏ tình hình vẫn chưa đảo ngược (turn). Những tấn công mạnh mẻ của VC, có lẽ ngày gần hơn SG, vì xâm nhập của họ qua Lào và mức bắt lính của VC ở địa phương vẫn ở mức cao. Lực lượng Dân Vệ có thể trở thành mục tiêu tốt cho tới khi khả năng chiến đấu của họ cải thiện.  

Frederic Nolting

ĐS Mỹ tại VN

=====

Nolting recalled that he visited the province chief and his family the week before and was impressed by him as a vigorous and well-motivated official. Nolting had often wondered whether there was any connection between his visit and the Viet Cong overrunning of that village. (Department of State, Office of the Historian, Viet-Nam Interviews, Frederick E. Nolting, Jr., May 25, 1984)↩

====

CS TÁI TỤC CUỘC TẤN CÔNG.

Trong khi QLVNCH và các cố vấn Mỹ của họ đã tin rằng họ đã tạo tiến bộ có ý nghĩa trong mùa hè 1961 trong cuộc chiến chống nổi dậy này, chẳng bao lâu CS đã chấm dứt lạc quan tạm thời này. Trong tháng 9 tại Hà Nội, BCT và Trung ương ĐCSVN đã đồng ý một khuyến nghị của BTTM của Quân đội nhân dân Việt Nam (QĐNDVN) là nên mở rộng chiến tranh tại nam VN. Theo lịch sử chính thức của QĐNDVN, BTTM kêu gọi rằng ko những chỉ gia tăng việc tuyển lính ở địa phương và các cuộc tấn công của VC tại miền nam, nhưng sau cùng cũng nên triển khai khoảng 30 đến 40 ngàn bộ đội bắc VN tới nam VN, bao gồm những kẻ gốc miền nam nhưng tập kết ra bắc năm 1954. Một cách trùng hợp, hay là 1 kết quả của nỗ lực nào đó tại miền bắc VN, VC đã phát động 1 tấn công lớn tại nam VN, hơn gấp ba lần, nếu so với những tấn công trong những tháng trước đây. Biến cố kịch tính nhứt đã xảy ra ngày 17-8 tháng 9 1961 khi những đv VC ko rõ quân số đã tràn ngập tỉnh lỵ Phước Thành, khoảng 55 dặm hay 88.5 km bắc của SG, kế cận chiến khu D, một cứ điểm lâu đời của CS. Khác với chiến thuật thông thường là đánh và rút ngay, quân cs đã chiếm thị trấn này trong vài giờ. Để chứng tỏ sự coi thường (disdain) đối với CP và ko sợ trả đũa, chúng đã lập 1 "tòa án nhân dân" đối với tỉnh và phó tỉnh trưởng tại ngôi chợ của thị trấn và sau đó chặt đầu 2 người. ĐS Mỹ Nolting  nói rằng TT Diệm đã xem vị tỉnh trưởng này là 1 trong những tỉnh trưởng tốt. Vào cuối tháng, tình báo Mỹ ước lượng quân số VC là 17 ngàn, gia tăng 2 ngàn trong 1 tháng. 

Một nghiên cứu nội bộ của Bộ Ngoại giao nhận xét trong tháng 9, CS đã " mở 3 cuộc tấn công với quân số trên 1 ngàn trong mỗi trận". Họ kết luận "chiến lược của VC có thể nhắm vào việc "giải phóng" 1 khu vực mà nơi đó một chính quyền (CQ) có thể thành lập."